POMPA PRZEPŁYWOWA
- (wirowa) elementem roboczym jest
szybko
obracający się wirnik łopatkowy, powodujący wzrost ciśnienia i energii
kinet.
pompowanej cieczy; ciągłe zasysanie cieczy z przewodu ssawnego jest
wywoływane
przez podciśnienie spowodowane wypływem cieczy z wirnika do przewodu
tłocznego.
W zależności od sposobu uzyskiwania wzrostu ciśnienia i energii
kinetycznej
dzieli się pompy przepływowe na: krążeniowe (regeneracyjne) -
samozasysające,
oraz krętne (rotodynamiczne), które przed uruchomieniem trzeba zalać
cieczą; zależnie od kierunku przepływu cieczy w wirniku rozróżnia się
pompy krętne odśrodkowe, osiowo-promieniowe (diagonalne) i osiowe
(śmigłowe); pompy przepływowe
mogą być jednostopniowe lub wielostopniowe (o kilku wirnikach na jednym
wale).W
III w. p.n.e. gr. konstruktor Ktesibios wynalazł pompę tłokową (sikawkę
pożarniczą),
od XV w. tłokowe pompy używano w kopalniach; pierwsze pompy przepływowe
(z
drewnianym wirnikiem) zastosowano w portug. kopalniach w V w.; w końcu
XVII
w. franc. fizyk D. Papin zbudował pompę przepływową odśrodkową do
odwadniania
gruntów, jednak pompy przepływowe zaczęły być powszechnie stosowane
dopiero
pod koniec XIX w., gdy do ich napędu użyto silników elektrycznych.
Pompy
należą do najbardziej rozpowszechnionych maszyn roboczych; są stosowane
we
wszystkich dziedzinach techniki i w gospodarce komunalnej. Czasami
pompami
nazywa się niektóre inne przenośniki cieczy, np. mówi się o pompach
strumienicowych.
Istnieje grupa maszyn odwracalnych (zw. pompoturbinami), które mogą
pracować
okresowo jako pompy lub silniki (turbiny) wodne.
POMPA DIAGONALNA - <klik
tutaj> pompa wirowa, w której wirniku 1
(rys.a) ciecz przepływa w kierunku
skośnym, po czym kierownice 2, także skośne, nadają cieczy pompowej
żądany
kierunek. P.d. mogą być jedno i wielostopniowe. P.d.mająca zamiast
kierownic
spiralny kanał tłoczny 3(rys.b) rozszerzający się w kierunku wylotu 4
lub
o stałym przekroju, nazywa się p. helikoidalną. P.d. stosowane są
najczęściej
do pompowania wody z większych głębokości, przy czym jednostopniowa
p.d.
może podnieść wodę o 80 metrów.
POMPA DO CIECZY ZANIECZYSZCZONYCH - pompa, zwykle odśrodkowa o małej
ilości
łopatek w wirniku (do4), przeznaczona do prznoszenia cieczy z
zanieczyszczeniami
w postaci ciał stałych, np. szlamu lub ścieków -(pompa kanalizacyjna).
P.d.c.z.
są również stosowane w przenośnikach hydraulicznych.
POMPA DYFUZYJNA - <klik tutaj> pompa
prożniowa do próżni końcowej, o działaniu polegającym na dyfuzji
cząsteczek
pompowanego gazu do strumienia pary czynnika pomującego; para ta
podlega
następnie skropleniu, cząstki gazu zaś uchodzą z pompy. Czynnikiem
pompującym
jest zazwyczaj specjalny o niskim ciśnieniu pary, np. olej silnikowy.
Na
rys. pokazano schemat wielostopniwej p.d. frakcjonujacej (samoczynnie
oczyszczającej
olej), ktorej wlot 1 jest połączony z obszarem wysokiej prożni. Do dysz
2,
3 i 4 dopływa para oleju ze zbiornika podgrzewanego grzejnikiem 5. Po
skropleniu
olej spływa po ściankach pompy do części 6 zbiornika, w ktorym olej
jest
najbardziej zanieczyszczony lotnymi skladnikami. W miarę uwalniania od
tych
składników olej przepływa przez otworki w przegrodach do części 7 i
środkowej
8, zasilających dysze 3 i 4. Dzięki takiemu układowi czystosc oleju
jest
tym większa im mniejsze panuje ciśnieniew zasilanym przez olej obszarze
pompy.
Cząsteczki pompowanego przez p.d. gazu uchodzą przewodem 9 do
obszaru próżni
wstępnej (-pompa próżniwa). Pompa jest chłodzona wężownią 10.
POMPA
GŁĘBINOWA - <klik
tutaj> pompa do wydobywania cieczy z
większych głębokości umieszczona bezpośrednio w studni lub szybie.
Pnieważ głęboko wiercone
otwory, np. do podziemnych zbiorników wody, mają rzadko średnicę
przektaczjącą
300 mm (ze względu na koszty), p.g. są pompami o osi pionowej i mają
niewielka
średnicę. Jako pompy głębinowe stosuje się najczęściej wielostopniowe
pompy
wirowe, napędzane silnikiem elektrycznym, ktory może znajdować się: a)
na
powierzchni ziemi i wówczas napędza pompę zanurzoną w wodzie za
pośrednictwem
bardzo długiego wału (p.g. wałowe), b) wraz z pompą w cieczy pompowej
(p.g.zatopionym
silnikiem, zwane też hermetycznymi); w rozwiazaniu tym, obecnie
częściej
stosowany silnik 1 (rys.) znajduje się pod pompą 2, przy czym silnik
ten
może być suchy (obudowany hermetycznie), półsuchy (wirnik obraca się w
wodzie,
a stojan jest szczelnie obudowany) lub mokry (obudowa silnika jest
wypełniona
olejem, wodą lub ich mieszaniną). przy użyciu p.g.można wydobywać
ciecze,
np. ropę z szybów naftowych, z głębokości nawet 5000m.
Pompa
głębinowa hermetyczna: 1-silnik elektryczny: 2-pompa: 3-smok, przez
który pompa zasysa ciecz, 4-przewód tłoczny (róra), kabel
doprowadzajacy prąd elektryczny do
silnika
POMPA JONOWA - <klik
tutaj> (pompa próżniowa),
do próżni końcowej wytwarzającej pole elektryczne, w którym następuje
jonizacja
cząsteczek pompowanego gazu i poruszanie sięich w kierunku wylotu
pompy.
Cząsteczki gazu wchodzące do komory roboczej 1 pompy od strony obszaru
próżni
końcowej 2 są jonizowane elektronami 3, które emituje katoda 4, żarzona
prądem
baterii 5. Jonizacja cząsteczek gazu polega na wybijaniu z nich
elektronów
przez elektrony 3, w związku z czym otrzymuje się jony 8 o ładunku
dodatnim,
przyśpieszane w kierunku wylotu 9, połączonego z obszarem próżni
wstępnej
(-pompa próżniowa); przyspieszanie jonów następuje pod wpływem różnicy
napięć
między anodą 7, a katodą 4, przy czym różnicę tę daje bateria zasilania
6.
Zaletą p.j. w porównaniu z pompą dyfuzyjną jest możność
otrzymania
bardzo wysokich próżni bez wprowadzania do opróżnianego obszaru par
czynnika
pompującego. Ze względu na żarzącą się katodę p.j. wymaga
próżni wstępnej
rzędu jednej tysięcznej mm Hg.
POMPA KRIOGENICZNA - <klik tutaj>
urządzenie do osiągania najwyrzszych próżni metodą wymrażania cząstek
gazu
pchodzących z obszaru próżni końcowej.Cząsteczki te ulegają wymrożeniu
w
wyniku zetknięcia z metalową powierzchnią wymrażającą doprowadzoną do
ostatecznie
niskiej temperatury przez skroplony gaz, zazwyczaj ciekły hel lub
wodór.
W celu zmniejszenia zużycia tych gazów i obniżenia tym samym kosztów
użytkowania
p.k., stosuje się często p.k. (rys), w ktorych ciekły
hel (He)
lub wodór przepływa między ściankami pierścienia wewnętrznego, ciekły
azot
(N) zaś zewnętrznego. Podobnie jak w przypadku pompy sorbcyjnej,
wymrożone
cząstki gazu pozostają we wnętrzu p.k., co odróżnia ją od
konwencjonalnych
pomp próżniowych, z których cząstki te są usuwane.
1-
wlot do pompy połączony z obszarem próżni końcowej 2, 3- dopływ i
odpływ ciekłego azotu 4, 5- dopływ i odpływ ciekłego helu.
POMPA KRZYWKOWA - <klik
tutaj> pompa kłykciowa;
pompa rotacyjna, której elementami roboczymi są różnego kształtu
krzywki.
P. k. mogą być jedno, dwu i trójwirnikowe. W p. k. jednowirnikowej
ciecz
wpływa dawkami z przewodu ssawnego l do komory 2 i zostaje przez wirnik
3
przeniesiona do przewodu tłocznego 4. Zastawka 5 dociskana sprężyną 6
do
wirnika 3 zapobiega powrotowi cieczy do obszaru ssawnego. P. k. służą
do
pompowania cieczy bez zanieczyszczeń, najczęściej lepkich, np. olejów.
P.
k. stos. są też do przenoszenia gazów, jako dmuchawy (dmuchawa Rootsa)
i
pompy próżniowe
POMPA ŁOPATKOWA -
<klik
tutaj>pompa rotacyjna, której elementem
roboczym jest wirnik z ruchomymi (przesuwnymi)
łopatkami. Zasada działania p. ł. jest następująca: gdy wirnik l,
osadzony
mimo-środowo w kadłubie 2 pompy, obraca się, siła odśrodkowa powoduje
stałe
przyleganie łopatek 3 do powierzchni wewnętrznej kadłuba; łopatki te
wykonują
więc ruchy posuwisto-zwrotne ku osi obrotu wirnika i od niej. Ponieważ
zaś
objętość przestrzeni pomiędzy sąsiednimi łopatkami ulega cyklicznym
zmianom
(wzrasta po1 stronie ssawnej, a maleje po stronie tłocznej), następuje
zasysanie
cieczy z obszaru ssawnego 4 dawkami i przenoszenie do obszaru tłocznego
5.
Oprócz opisanych p. 1. promieniowych, w których łopatki przesuwają się
promieniowo
lub nieco ukośnie, istnieją p. ł. osiowe, w których łopatki przesuwają
się
w wirniku równolegle do jego osi. P. l, stos. się w napędach
hydraulicznych,
do przenoszenia skroplonych gazów i cieczy samosmarujących.
AUTOPOMPA - , pożarnicza pompa
wirowa (najczęściej wielostopniowa), zwykle stanowi gł. element układu
wodno-pianowego
samochodu gaśniczego, napędzana przez silnik tego samochodu.
MOTOPOMPA [łac.-wł.], pożarnicza
pompa wirowa tworząca z napędzającym ją silnikiem spalinowym zespół
dostosowany
do przenoszenia bądź do umieszczania na stałe na przyczepie pożarniczej
lub
samochodzie pożarniczym; na ogół motopompa jest wyposażona w urządzenia
zasysające i dozownik środka pianotwórczego.
POMPA CIEPLNA - , pompa
ciepła, pompa grzejna, urządzenie do przenoszenia ciepła
(analogicznie
jak w obiegu chłodniczym,termodynamiczny obieg ze źródła o niższej
temperaturze
(np. powietrza zewn., wody jeziora, gruntu) do ośrodka o wyższej
temperaturze
(np. mieszkania); rozróżnia się pompy cieplne sprężarkowe
(pobierające
energię mech.) i absorpcyjne (pobierające ciepło); pompy
cieplne stosuje
się do ogrzewania jednego ośrodka przy równoczesnym chłodzeniu innego
(np.
w klimatyzacji, destylacji wody, ogrzewaniu mieszkań). Zastosowanie
pompy
cieplnej pozwala wykorzystać ciepło odpadowe. Pierwsze informacje na
temat
możliwości użycia pomp cieplnych do ogrzewania podał W. Thompson.
Obecnie
na świecie eksploatuje się ponad kilkadziesiąt milionów pomp cieplnych.
POMPA DYFUZYJNA -
<klik tutaj>rodzaj pompy
próżniowej..
POMPA
ELEKTROMAGNETYCZNA - , urządzenie do
przetłaczania
ciekłych metali; działanie opiera się na wyzyskaniu siły
elektrodynamicznej
wywieranej przez pole magnet. na ciekły metal, przez który płynie prąd
elektr.;
rozróżnia się pompy elektromagnetyczne, w których prąd elektr. płynący
w
metalu jest doprowadzany z zewnątrz, oraz pompy elektromagnetyczne
indukcyjne,
w których prąd elektr. w metalu jest wzbudzany przez wirujące pole
magnet.,
wytwarzane przez prąd trójfazowy doprowadzony do uzwojeń wokół przewodu
z
płynnym metalem; wskutek oddziaływania pola magnet. i prądu powstaje
siła
wprowadzająca w ruch ciekły metal. Pompy elektromagnetyczne są
wykorzystywane
do przetłaczania ciekłego sodu lub ciekłego stopu sodu i potasu,
stosowanych
do chłodzenia reaktorów jądrowych.
POMPA JONOWA, <klik
tutaj > techn. rodzaj pompy
próżniwej.
POMPA POŻARNICZA - , pompa (autopompy, motopompy), przeznaczona do tłoczenia
wody lub innego środka gaśniczego do przewodów układu
gaśniczego lub dostarczania wody do miejsca pożaru (z oddalonego
źródła);
wykorzystywana także np. do wypompowywania wody z zalanych pomieszczeń.
POMPA
PRóŻNIOWA - , <klik tutaj> maszyna do
wytwarzania
i utrzymywania w zamkniętej przestrzeni ciśnienia znacznie niższego od
atmosf.;
rozróżnia się pompy próżniowe do średniej i wysokiej próżni; pompy
próżniowe
do średniej próżni mają budowę podobną do sprężarek objętościowych
(wyporowych),
do uzyskania wysokiej próżni stosuje się m.in. pompy jonowe i pompy
dyfuzyjne.
Działanie pompy jonowej polega na jonizacji cząstek pompowanego
gazu
i usuwaniu powstałych jonów za pomocą pola elektr. w kierunku wylotu
pompy;
działanie pompy dyfuzyjnejjest oparte na zjawisku dyfuzji
cząsteczek
gazu do strumienia przepływającej pary substancji o niskiej prężności
(np.
rtęci); pompy próżniowe są stosowane w pracach laboratoryjnych i w
technice
wysokiej próżni; pozwalają osiągnąć ciśnienie rzędu 10-6 Pa.
POMPA
STRUMIENICOWA - pompa strumieniowa, podnośnik
cieczy,
którego elementem roboczym jest strumień czynnika roboczego; ze względu
na
rodzaj czynnika roboczego rozróżnia się pompy strumienicowe: cieczowe
- czynnikiem roboczym jest płyn, stosowane do odwadniania szybów
kopalnianych, pompowania wody do sieci cieplnych itp., gazowe -
czynnikiem roboczym jest gaz lub para, stosowane dawniej do pompowania
wody do kotłów parowozowych.
SILNIK
HYDRAULICZNY - , silnik,
w którym czynnikiem roboczym jest ciecz (np. woda, olej),
przetwarzający
energię kinet. lub energię ciśnienia cieczy w pracę mech.; jeżeli
czynnikiem
pracującym jest woda - silnik hydrauliczny jest zw. silnikiem wodnym;
w zależności od konstrukcji rozróżnia się silniki hydrauliczne
wirnikowe
(turbiny wodne), silniki tłokowe (stanowiące niejako odwrócenie pomp
tłokowych),
rotacyjne (odwrócenie pomp rotacyjnych) ikoła wodne; popularnymi
silnikami
hydraulicznymi tłokowymi są siłowniki hydrauliczne.
STRUMIENICA - smoczek, <klik
tutaj> techn. urządzenie
do przenoszenia płynu (cieczy, gazu) lub ciał sypkich z obszaru o
ciśnieniu
niższym do obszaru o ciśnieniu wyższym za pomocą strumienia czynnika
roboczego
(np. powietrza, wody); strumienice dzieli się na ejektory
(eżektory)
i iniektory (inżektory). W ejektorze płyn zostaje zassany z
przestrzeni
o ciśnieniu niższym od atmosf. i wtłoczony do przestrzeni o ciśnieniu
atmosf.;
w iniektorze płyn jest wtłaczany do obszaru o ciśnieniu wyższym od
atmosf.,
np. woda do kotła parowego za pomocą pary. Doprowadzany pod ciśnieniem
czynnik
roboczy wpływa przez dyszę do specjalnie ukształtowanego przewodu (tzw.
zwężki
Venturiego) i wskutek wytworzonego podciśnienia zasysa płyn z rurki
ssącej
przez szczelinę między dyszą, a zwężką zassany płyn, przepływając
do rozszerzającej
się części zwężki (dyfuzora), ulega sprężeniu do ciśnienia niezbędnego
do
jego tłoczenia. Zaletą strumienicy jest prosta budowa i niewrażliwość
na
zanieczyszczenia, a wadą mała sprawność (ok. 35%)
POMPA ROTACYJANA
- elementem
roboczym
jest wirnik, zależnie od jego budowy rozróżnia się: pompy łopatkowe,
wałeczkowe,
zębate, krzywkowe, śrubowe, pompy o wirujących cylindrach, pompy o
wirujących
tłokach.
POMPA WYPOROWA - <klik
tutaj>ciecz jest przenoszona
z przestrzeni ssawnej do tłocznej przez ruchomy element roboczy
(przylegający
szczelnie do osłony np. cylindra), zasysający i następnie tłoczący
kolejne
dawki cieczy; element roboczy pompy wykonuje ruch posuwisto-zwrotny (w
pompach
tłokowych i przeponowych), obrotowy (w pompach rotacyjnych) lub
obiegowy
(w pompach mimośrodowych).
POMPA TŁOKOWA - <klik
tutaj> elementem roboczym
jest tłok wykonujący ruchy posuwisto-zwrotne w cylindrze; do
rozdzielenia
obszarów ssawnego i tłocznego oraz do ich połączenia z cylindrem pompy
służą
umieszczone w jej korpusie zawory ssawne i tłoczne; przy suwie tłoka
zwiększającym
przestrzeń roboczą cylindra następuje samoczynne otwarcie zaworu
ssawnego
i zassanie dawki cieczy, a przy suwie zmniejszającym tę przestrzeń -
samoczynne
otwarcie zaworu tłocznego i wyparcie tej dawki do obszaru tłocznego;
pompy
tłokowe dzieli się na: jednostronnego działania (jedna strona tłoka
pracuje)
i dwustronnego działania (obie strony tłoka pracują).
POMPA ROTACYJNA -
elementem
roboczym jest wirnik, zależnie od jego budowy rozróżnia się: pompy
łopatkowe,
wałeczkowe, zębate, krzywkowe, śrubowe, pompy o wirujących cylindrach,
pompy
o wirujących tłokach.
POMPA RÓŻNICOWA -
<klik
tutaj>
pompa tłokowa lub nurnikowa, która ssie ciecz pompowaną tylko podczas
ruchu
tłoka (nurnika) w jednym kierunku, tłoczy zaś podczas ruchu w obu
kierunkach.
Na rys. pokazano schemat działania p. r. nurnikowej, która podczas
ruchu
nurnika l w prawo zasysa przez zawór 2 ciecz do komory A, a
jednocześnie
nurnik wytłacza ciecz z komory różnicowej B do przewodu tłocznego 3 i
powietrz-nika
4. Przy ruchu w lewo przetłacza on ciecz z komory A do powietrznika 4,
ale
tylko częśćtej cieczy wpływa do przewodu tłocznego, reszta zaś
uzupełnia
zawartość cieczy w komorze B, której pojemność zwiększa się przy ruchu
nurnika
w lewo. Nazwa p. r. pochodzi od tego, że średnice D i d nurnika są
różne.
Gdy stosunek D-ld- = 2, to ilość cieczy wytłaczanej przez przewód 3
przy
obu kierunkach ruchu nurnika jest jednakowa.
POMPA
SKRZYDEŁKOWA - <klik
tutaj>
pompa wyporowa, której element roboczy (tzw. tłok skrzydełkowy)
wykonuje
ruch obrotowo-zwrotny. W p. s. podwójnego działania (rys.) tłok
skrzydełkowy
l wykonuje ruch wahadłowy dokoła osi 2, powodując przy ruchu /
zasysanie
cieczy przez otwarty zawór ssawny 3 do przestrzeni A i jednocześnie
wytłaczanie
przez zawór tłoczny 4 cieczy z przestrzeni B, a przy ruchu II otwierają
się
zawory: ssawny 5 i tłoczny 6. P. s. stos. się najczęściej do cieczy
czystych
i napędza się je ręcznie, wahając dźwignię (np. niektóre pompy na
stacjach
benzynowych).
POMPA SORBCYJNA -
urządzenie
do osiągania najwyższych próżni metodą sorpcji, tzn. przy użyciu
substancji
pochłaniających, zdolnych do usuwania cząstek gazu z obszaru próżni
końcowej
przez ich adsorpcję (pochłanianie powierzchniowe) lub absorpcję
(pochłanianie
objętościowe). Podczas gdy konwencjonalne metody uzyskiwania próżni
polegają
na usuwaniu cząstek gazu zarówno z obszaru próżni końcowej, jak i z
wnętrza
pompy próżniowej, w przypadku p. s. cząstki te pozostają we wnętrzu
pompy,
której składnikiem jest substancja pochłaniająca. Przykładem p. s. jest
pompa
sublimacyjna, w której substancją pochłaniającą jest najczęściej tytan.
W
celu zwiększenia intensywności pochłaniania cząstek gazu tytan podlega
odparowaniu
w wyniku nagrzania (prądem elektrycznym) drutu wolframowego z
nawiniętym
nań drutem tytanowym. Substancja pochłaniająca (najczęściej metal),
która
występuje samodzielnie (tzn. nie jako składnik p. s.), np. we wnętrzu
lampy
elektronowej, i której obecność poprawia stan próżni, nosi nazwę
gettera.
POMPA
STRUMIENIOWA - <klik
tutaj>
(strumienica) podnośnik cieczy, którego
elementem
roboczym jest strumienica, a czynnikiem roboczym ciecz (p. s. cieczowa)
gaz
lub para (p. s. gazowa). Czynnik roboczy, np,woda, wypływa pod
ciśnieniem
z dyszy l z dużą prędkością, wywołując podciśnienie w komorze ssawnej
2,
co powoduje 'zassanie wody pompowanej z przewodu ssawnego 3, po czym
woda
ta zostaje porwana przez strumień wody roboczej. P. s. przenoszące
ciecz
z obszaru o ciśnieniu niższym od atmosferycznego do obszaru o ciśnieniu
równym
atmosferycznemu nazywane są p. ejektorowymi (przy czym duże noszą nazwę
hydroelewatorów),
a przenoszące ciecz do obszaru o ciśnieniu wyższym od atmosferycznego
noszą
nazwę p. iniektorowych. Cieczą roboczą p. s. cieczowych jest
najczęściej
woda i służą one do odwadniania szybów kopalnianych itp., pompowania
wody
do sieci cieplnych itd. P. s. parowe iniektorowe służą do pompowania
wody
do kotłów parowozowych (czynnikiem roboczym jest tu para wodna). P. s.
bywają
nazywane smoczkami.
POMPA ŚLIMAKOWA -
<klik
tutaj>pompa
rotacyjna, której elementami roboczymi są ślimak i zazębiające się z
nim
koło ślimakowe. Ślimak l obraca się w kanale 7 przesuwając ciecz
wpływającą
między jego zwoje, z przestrzeni ssawnej 3, w lewo ku przestrzeni
tłocznej
6. Obrót ślimaka powoduje jednocześnie powolne obracanie się koła
ślimakowego
2 (o jeden ząb na jeden obrót ślimaka), którego zęby dzielą kanał 7 na
obszar
ssania i tłoczenia i przeciwdziałają ruchowi powrotnemu cieczy. P. s.
uważana
bywa za rodzaj pompy śrubowej, ze względu na podobny charakter pracy i
zastosowania.
POMPA ŚMIGŁOWA - pompa osiowa;
pompa wirowa, w której przepływ cieczy odbywa się wzdłuż osi obrotu
wirnika
1. Nad łopatkami wirnika, które mogą być stałe lub nastawne (podobnie
jak
w turbinie Kapłana), znajdują się kierownice wylotowe; odchylają one
odpowiednio
strumienie cieczy wytłaczane w górę przez wirnik. P. ś. są stosowane
głównie
jako pompy obiegowe oraz do odwadniania i nawadniania terenów. Mogą
podnosić
wodę na wysokość ok. 20 metrów.
POMPA ŚRUBOWA - pompa rotacyjna,
której elementem roboczym jest wirnik (lub. wirniki) w kształcie śruby.
Na
rys. pokazano p. ś. dwuwir-nikową (zwaną też dwuwrzecionową), w której
wirnik
czynny l obraca -wirnik bierny 2, przy czym oba wirniki przesuwają
ciecz
w małych komorach 3 utworzonych przez wręby między zwojami wirników i
powierzchnią
wewnętrzną kadłuba 4 pompy, przenosząc ją z obszaru ssawnego 5 do
tłocznego
6. Oprócz opisanej p. ś. dwuwirnikowej stos. są p. ś. jedno- i
trójwirniko-we.
P. ś. służą do pompowania cieczy lepkich, szlamu itp., w przem. chem.,
naftowym
i spożywczym.
POMPA TARCZOWA - pompa precesyjna,
pompa wrzecionowa; pompa wyporowa, której elementem roboczym jest
tarcza
nie obracająca się, lecz wykonująca ruch precesyjńy (oś jej opisuje
stożek),
co powoduje okresowe zmiany przestrzeni ssawnych i tłocznych,
wywołujące
przetłaczanie cieczy. Stos. jest do pompowania cieczy czystych o
własnościach
smarnych.
POMPA TŁOKOWA - pompa wyporowa,
której element roboczy tłok wykonuje ruch posuwistozwrotny. Tłok pompy
może
być tarczowy (rys.) lub zaworowy (pompa wyporowa). P. t. dzielą się na
jednostronnego
działania, gdy tylko jedna strona tłoka styka się z zasysaną i
wytłaczaną
cieczą (rys. a, b), i dwustronnego działania, gdy pracują obie strony
tłoka
(rys. c). W p. t. jednostronnego działania przy ruchu tłoka i w prawo
(rys.
a) w cylindrze 2 następuje spadek ciśnienia, zawór 3 jest więc otwarty
(a
zawór 4 zamknięty) i ciecz z przewodu ssaw-nego 5 zostaje zassana do
cylindra.
Gdy tłok rozpocznie ruch w lewo (rys. b) ciśnienie w cylindrze wzrasta,
zawór
3 zostaje zamknięty, a otwiera się zawór 4 i tłok wypiera ciecz z
cylindra
do przewodu tłocznego 6. W p. t. obustronnego działania przy ruchu
tłoka
l w lewo (rys. c) ciecz jest zasysana do przestrzeni A i wytłaczana z
przestrzeni
B, a przy ruchu tłoka w prawo odwrotnie.
POMPA WAŁECZKOWA
- <klik
tutaj>pompa
rotacyjna, której elementami roboczymi są obracające się wałeczki. W
kadłubie
l p. w. umieszczone są dwie równoległe tarcze 2, między którymi na
ośkach
3 osadzone są luźno rolki 4 (wałeczki napędzające). Tarcze wykonują
ruch
obrotowy wraz z wałem 5 i rolki 4 popychają wałeczki 6, które siła
odśrodkowa
dociska do kadłuba pompy. Ponieważ oś obrotu wału 5 z tarczami i
rolkami
jest położona mimośrodowo względem powierzchni C komory w kadłubie,
swobodna
przestrzeń A po-między wałeczkami jest większa od przestrzeni B.
Powoduje
to. że ciecz pobrana z obszaru ssaw-nego 8 zostaje częściowo wytłoczona
do
obszaru tłocznego 9 (reszta cieczy powraca w przestrzeni B na stronę
ssawną).
P. w. są stos. głównie do cieczy czystych, np. olejów napędowych i
smarowych.
POMPA
WIELOTŁOKOWA - pompa
tłoczkowa; pompa tłokowa jednostronnego działania z wieloma małymi
cylindrami
i tłoczkami, rozmieszczonymi symetrycznie względem osi obrotu elementu,
w
którym znajdują się wszystkie cylindry. Podczas działania pompy gdy w
jednym
z cylindrów rozpoczyna się zasysanie pompowanej cieczy, w innym
zasysanie
się kończy, a w jeszcze innych rozpoczyna się lub kończy wytłaczanie
cieczy,
praca kolejnych cylindrów i tłoczków jest więc nieco przesunięta w
fazie. Ciśnienie tłoczenia w p. w. sięga 400 at, a wydajność dochodzi
do 400 dm:J/min.
P. w. są stosowane w układach hydraulicznych do tłoczenia oleju, np. w
samolotach.
POMPA WIROWA - pompa, której
elementem roboczym jest szybko obracający się wirnik łopatkowy,
powodujący
wzrost ciśnienia i energii ruchu pompowanej cieczy. Ciągłe zasysanie
cieczy
z przewodu ssawnego jest wywoływane przez podciśnienie spowodowane
wypływem
cieczy z wirnika do przewodu tłocznego. W p. w. nie jest potrzebne
uszczelnienie
oddzielające obszar ssawny od tłocznego (w przeciwieństwie do pomp
wyporowych). W zależności od sposobu uzyskiwania wzrostu ciśnienia i
energii kinetycznej
cieczy dzieli się p. w. na krążeniowe (regeneracyjne) i k r ę t n e
(rotodynamiczne),
te zaś z kolei, w zależności od kierunku przepływu cieczy w wirniku, na
p.
w. promieniowe (pompa odśrodkowa), i osiowo-promieniowe (pompa
diagonalna)
i osiowe (pompa śmigłowa). Wymienione odmiany pomp krętnych należą do
pomp,
które przed uruchomieniem trzeba (wraz z przewodem ssącym) zalać
pompowaną
cieczą, w celu usunięcia powietrza. Pompy krążeniowe należą do pomp
samozasysających,
z których powietrze jest usuwane w pierwszym okresie pracy pompy, wraz
z
pompowaną cieczą. Najbardziej znane z pomp samozasysających są pompy
krążeniowe
peryferalne i z bocznym pierścieniem cieczowym (w tych ostatnich ciecz
krąży
na obwodzie wirnika z bardzo dużą ilością łopatek).
POMPA WTRYSKOWA -
pompa tłokowa
dostarczająca paliwo do wtryskiwaczy silnika spalinowego (głównie z
zapłonem
samoczynnym). Najczęściej spotyka się p. w. z tłoczkami pokrętnymi o
stałym
skoku, napędzanymi przez krzywki. W dolnym położeniu tłoczka 2 (rys. a)
jego
górna krawędź znajduje się poniżej otworu 5 w ściance cylinderka 3,
który
napełnia się wówczas paliwem. Po zamknięciu przez wnoszący się tłoczek
otworu
5 następuje tłoczenie paliwa poprzez zaworek tłoczny l (rys. b), który
otwiera
się z chwilą, gdy ciśnienie paliwa pokona siłę sprężyny 4. Ilość
tłoczonego
paliwa zależy od tzw. czynnego skoku tłoczka, równego odległości jego
górnej
powierzchni od skośnej krawędzi sterującej, której położenie decyduje o
chwili
odsłonięcia otworu 5, umożliwiającego odpływ oleju z cylinderka (rys.
c).
Z tą chwilą ciśnienie nad tłoczkiem spada i zawór l zostaje zamknięty.
Czynny
skok tłoczka (a w następstwie ilość wtryskiwanego paliwa) może być
zmieniany
przez pokręcanie tłoczka dokoła jego osi, za pośrednictwem nie
pokazanych
na rys. zębatki i pierścieni zębatych, który obrót przenosi się na
tłoczki.
Skrajne położenia tłoczka występują przy biegu jałowym (rys. d
najmniejsza
ilość tłoczonego paliwa) i przy mocy maksymalnej (rys. e), gdy
wydajność
p. w. jest największa. P. w. są budowane zazwyczaj jako p. w.
wie-locylindrowe,
których cylindry są połączone z silnikiem przewodami doprowadzającymi
paliwo
do poszczególnych wtryskiwaczy. Przewody są wyeliminowane w przypadku
jednocylindro-wych
p. w., z których każda jest połączona we wspólnej obudowie z należącym
do
niej wtryskiwaczem (pompowtryskiwacz). Zasada działania pompy
wtryskowej:
a) napełnianie; b) tłoczenie; c) koniec tłoczenia; d) bieg jałowy; e)
tłoczenie przy największej wydajności
POMPA WYPOROWA - pompa, której
ruchomy element roboczy jest szczelnie dopasowany do kadłuba, w którym
się
porusza, co powoduje podczas jego ruchu powstawanie różnicy ciśnień
przed
tym elementem i za nim, a w wyniku zasysanie i wypieranie (wytłaczanie)
pompowanej
cieczy. Cechą charakterystyczną wielu p. w. jest przetłaczanie cieczy
dawkami
(porcjami). Ruch elementu roboczego może być posuwistozwrotny w pompach
tłokowych,
nurnikowych i przeponowych, obrotowo-zwrotny (wahadłowy)w pompach
skrzydełkowych,
obrotowy w pompach rotacyjnych, obiegowy w pompach mimośrodowych, lub
precesyjny
w pompach tarczowych. Przykładowo w p. tłokowej z tłokiem zaworowym
(rys.)
tłok l porusza się na przemian w dół i w górę (ruch posuwisto-zwrotny)
w
cylindrze 2, w którego dnie umieszczono zawór 3. Drugi zawór 4 znajduje
się
w tłoku 1. Podczas ruchu tłoka w górę wypiera on ciecz znajdującą się
nad
nim (w przestrzeni tłocznej A cylindra), przy czym zawór 4 jest
zamknięty;
jednocześnie na skutek spadku ciśnienia w przestrzeni ssawnej B
cylindra
otwiera się zawór 3 i następna dawka cieczy zostaje zassana z przewodu
5
do przestrzeni*!?. Przy ruchu tłoka w dół wzrastające ciśnienie w
przestrzeni
B zamyka zawór 3, a otwiera zawór 4 i ciecz przepływa do przestrzeni A,
nad
tłokiem, po czym tłok rozpoczyna znów ruch w górę.
POMPA Z
WIRUJĄCYMI TŁOKAMI - pompa rotacyjna,
której elementami roboczymi są wirnik pompujący
i jeden lub dwa wirniki uszczelniające. Stos. są przeważnie do cieczy
lepkich,
a dwuwirnikowe wykonywane bywają jako dmuchawy.
POMPA ZASOBNIKOWA
- pompa w
elektrowniach wodnych do przepompowywania wody ze zbiornika dolnego do
górnego
w godzinach mniejszego obciążenia sieci elektr., w celu zwiększenia
zapasu
wody w zbiorniku górnym i późniejszego wykorzystania tego zapasu w
okresach
szczytu obciążenia (porównaj: pompo-turbina). Jako p. z. stos. są
najczęściej
wielostopniowe pompy odśrodkowe lub diagonalne wielkiej mocy (750 tyś.
kW
i więcej), które mogą podnosić wodę na wysokość ponad 1000 m.
Elektrownie
z takimi pompami noszą nazwę elektrowni pompowych.
POMPA ZĘBATA - <klik tutaj>pompa
rotacyjna, której elementami roboczymi są koła zębate walcowe.
Najczęściej
spotyka się p. z. z dwoma kołami zębatymi (rys.), z których jedno
czynne
l obraca drugie bierne 2. Ciecz pompowana wpływa z przewodu ssawnego 3
w
kolejne wręby międzyzębne A obu kół i jest przenoszona w nich do
obszaru
tłocznego 4. P. z. może mieć także jedno koło z uzębieniem zewnętrznym,
(rys.),
a drugie z uzębieniem wewnętrznym. Poza tym p.z. może mieć więcej niż
dwa koła zębate. P. z. stos. się głównie do przetłaczania cieczy
czystych, w
napędach hydraulicznych, w hydraulicznych urządzeniach automatyki i do
obiegów
olejowych w silnikach itp.
